دعاوی مالی و غیرمالی

دعاوی مالی و غیرمالی

بسیار دیده ایم که محاکم، خصوصاً محاکم بدوی در تشخیص دعاوی مالی از دعاوی غیرمالی مرتکب اشتباه شده اند و دفاتر دادگاه نیز بدون توجه به دعوی مطروحه اقدام به اخذ هزینه دادرسی بر مبنای دعاوی غیرمالی کرده اند که این امر علاوه بر وارد کردن خسارت به درآمد عمومی کشور و طرح دعاوی واهی از ناحیه اشخاص، مشکلات عدیده ای را نیز خصوصاً در مرحله تجدید نظر پدید می آورده به عنوان مثال چنانچه در پرونده ی دعوی خلع ید که به استناد بند ۱۲ شق ج ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن درموارد معین از دعاوی مالی محسوب و نیاز به تقویم خواسته دارد اشتباهاً غیرمالی به شمار رود و خواسته تقویم نگردد.
اولاً: مشخص نیست که رأی قطعی است یا قابل تجدید نظر.
ثانیاً: قابلیت یا عدم قابلیت فرجام خواهی آن نامعلوم گردد .

ثالثاً: هزینه دادرسی به میزان لازم اخذ نمی گردد که این امر خود موجبی برای طرح دعاوی واهی و بی مورد از ناحیه بعضی افراد می شود و چنانچه در این گونه موارد توسط دادگاه تجدید نظر رفع نقص به عمل آید و از خواهان بدوی خواسته شود که خواسته خود را تقویم نماید مشکلات دیگری حادث خواهد شد بدین شرح که :
الف : چنانچه رأی بدوی به نفع خواهان صادر شده باشد در این مرحله وی می تواند با تقویم خواسته به میزان کمتر از سه میلیون ریال رأی را قطعی کرده وخوانده را از حق تجدیدنظر خواهی محروم کند و یا اینکه به دنبال حصول اختلاف بین اصحاب دعوا در بهای خواسته دادگاه تجدید نظر اقدام به اجرای ماده ۶۳ ق.آ.د.م کند که اضافه بر اینکه مشکلاتی را برای محاکم تجدید نظر ایجاد خواهد کرد موجب اطاله دادرسی نیز خواهد شد.
ب: چنانچه رأی به نفع خواهان صادر نشده باشد و دعوی او محکوم به بطلان شده باشد با تقویم خواسته به مبلغی بیش از سه میلیون ریال آن را قابل تجدید نظر می کند.
ج : در صورتی که دعوی خواهان محکوم به بطلان شده باشد و وی نسبت به رفع نقص اقدام نکند برابر ذیل ماده ۳۵۰ قانون آیین دادرسی مدنی دادگاههای عمومی و انقلاب قرار رد دعوی صادر می شود که این امر موجب طرح مجدد دعوی از ناحیه خواهان شده و موضوع را از اعتبار امر مختومه خارج کرده و تلاش خوانده را که موفق به اثبات بی حقی و بطلان دعوی خواهان شده بی اثر می کند.
با عنایت به مراتب فوق و نظر به اینکه قانونگذار تعریفی از دعاوی مالی و غیرمالی مطرح نکرده است و صرفاً در بعضی مواد قوانین مصوبه به ذکر مصادیق دعاوی مذکور اکتفا کرده و اینکه حقوقدانان نیز نتوانسته اند تعریف واحدی از دعاوی مالی و غیرمالی ارائه دهند و در مصادیق آن دچار مشکل و اختلاف شده اند مثلاً آقای دکتر لنگرودی در کتاب ترمینولوژی حقوقی ذیل خواسته غیرمالی آن را «خواسته ای که نه مال باشد و به بالاصاله توقع وصول به مال از خواستن آن در بین باشد» تعریف و دعوی نسب را از مصادیق آن دانسته لیکن دعوی زوجیت را محل بحث و اختلاف
می داند در حالی که محاکم در غیر مالی بودن دعوی زوجیت هیچ اختلافی ندارند و خواسته مالی را چنین تعریف می کند:«هرگاه خواسته درعرف مال باشد یا اگر نباشد چیزی باشد که مقصود با لذات از نظر خواهان توقع وصول مال از خواستن آن در بین باشد آن راخواسته مالی گویند» مانند دعوی توقف. و آقای جلال الدین مدنی در کتاب آیین دادرسی مدنی جلد اول می گوید: «در دعاوی مالی مستقیماً مالی طلب می شود اعم از اینکه قابل ارزیابی باشد یا نباشد ولی در دعوی غیرمالی مستقیماً مالی مورد مطالبه نیست بلکه حقیقت مطلبی است که ممکن است نفع مالی و یا معنوی هم از آن حاصل شود» و دعاوی مالی را به دو قسم تقسیم می کند آنها که قابل ارزیابی هستند مانند دعوی مالکیت و آنها که قابل ارزیابی نیستند و هزینه دادرسی آنها به طور ثابت از قبل تعیین شده است مانند تصرف عداونی رفع مزاحمت و ممانعت از حق، افراز، تقسیم و غیره…
در قانون آیین دادرسی مدنی دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۷۸ نیز صرفاً در بند ۳ ماده ۵۱ در شرایط تقدیم دادخواست و درماده ۲۳۱ در آرای قابل تجدید نظر و در موارد فرجام خواهی در مواد ۳۵۷و۳۸۶ به دعاوی مالی و غیرمالی اشاره شده است لیکن تعریف و ملاکی در جهت تشخیص این گونه دعاوی ارائه نمی دهد و مصادیق آنها را نیز بیان نمی کند و تنها در ماده ۲۷۷ آن هم در مبحث سوگند تعدادی از دعاوی مالی را نام برده است که این مسأله می تواند یکی از نواقص و ایرادات اساسی قانون مارالذکرباشد. در قانون آیین دادرسی مدنی سابق نیز تعریف مشخصی ارایه نشده و عمدتاً در مبحث صلاحیت به صورت ضمنی مصادیق بعضی از دعاوی مالی و غیرمالی مشخص شده است که تاکنون نیز رویه حاکم بر دادگاهها برگرفته از همین قوانین بوده است .
علی هذا با توجه به مطالب مطرح شده، در این نوشتار سعی شده است بدون ارائه تعریفی از دعاوی مالی و غیرمالی و یا پذیرش یکی از تعریفهای مطرح شده توسط استادان و حقوقدانان، به جهت روشنتر شدن هر چه بیشتر موضوع و آشکار کردن نظر و دیدگاه قانونگذار درتشخیص دعاوی مالی از غیرمالی و صرفاً از لحاظ کاربردی و عملی و در جهت حل معضل موجود، با عنایت به قوانین و مقررات موضوعه، و آرای وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور و رویه حاکم بر دادگاهها و نظریه های مشورتی اداره حقوقی دادگستری ملاکهایی را ارائه دهم و مصادیق دعاوی مالی و غیرمالی را در حد توان و بضاعت مشخص کنم و به همکاران محترم تقدیم نمایم تا سرآغازی باشد بر توجه و عنایت بیشتر دوستان و استادان معظم و اعلام نظر خویش و جمع آوری وتبادل دیدگاهها و در آخر به ارائه تعریف وصورت و احدی از دعاوی مذکور به منظور حل مشکل مطرح شده در محاکم اقدام نمایم که انصافاً بخشی از معضل اطاله دادرسی در دادگستری ناشی از آن می باشد.
به نظر می رسد که قانونگذار در هر جا که از واژه های «بهای خواسته»‌ ، «ارزش خواسته» ، «قابلیت ارزیابی »، «نصاب دادگاه » و«اختلاف در مالکیت »استفاده کرده نظر به مالی بودن دعوا داشته است که در صورت پذیرش این نکته تشخیص دعاوی مالی از غیر مالی در بسیاری از موارد چندان کار دشواری نخواهد بود و نیازی به ارائه تعریف مشخصی از دعاوی مالی وغیرمالی نیست. صرفاً با بررسی قوانین و مقررات و رویه قضایی وبه دست آوردن ملاکهای مورد نظر قانونگذار می توان تا حدی دعاوی مالی را از غیرمالی بازشناخت مؤید این موضوع نیز مستندات قانونی زیادی می باشد که به شرح ذیل و تا آنجا که در توان و بضاعت بوده و موجب اطاله کلام نشود به آن اشاره می شود.
در بند ۳ ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ که عیناً همان بند ۳ ماده ۷۲ قانون آیین دادرسی مدنی سابق است در باب شرایط دادخواست و تکالیف خواهان آمده است «تعیین خواسته وبهای آن مگر آن که تعیین بها ممکن نبوده یا خواسته مالی نباشد» با مداقه در این بند سه مطلب استنتاج می شود:
۱- تعیین خواسته و مشخص کردن بهای آن در جایی که امکان تعیین بها ممکن باشد، یعنی درواقع ارایه خواسته به مبلغی معین و پرداخت هزینه دادرسی بر اساس آن که این نوع دعاوی به طور حتم و بدون کمترین تردیدی از نقطه نظر قانونگذار مالی محسوب می شوند مانند دعوی مطالبه وجه- الزام به تنظیم سند و غیره…
۲- تعیین خواسته بدون ارایه آن ، قانونگذار این نوع دعاوی را نیز مالی می داند لیکن چون در بدو امر امکان تعیین بهای خواسته و ارایه آن ممکن نیست لذا اخذ هزینه دادرسی این گونه دعاوی را به کیفیت دیگری بیان کرده است درماده ۶۸۶ق.آ.د.م سابق متذکر این موضوع شده که باید ابتدا دادگاه میزان خواسته را تعیین سپس مبادرت به صدور حکم واخذ هزینه دادرسی نماید بند ۱۴ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین که می گوید:«در صورتی که قیمت خواسته دردعاوی مالی و در موقع ارایه دادخواست مشخص نباشد…» نیز مؤید همین مسأله است که این دعاوی مالی هستند نظیر دعوای مطالبه اجره المثل ایام تصرف با جلب نظر کارشناس .
با توجه به منسوخ شدن بند ۴ ماده ۸۷ و ماده ۶۸۶ قانون آیین دادرسی مدنی سابق واین که قانونگذار در تصویب قانون آیین دادرسی مدنی دادگاههای عمومی و انقلاب د رفصل دوم- بهای خواسته (ماده ۶۱) در مقام بیان بوده لیکن مفاد بند ۴ ماده ۸۷ سابق را حذف کرده است چنین به نظر می رسد که منبعد خواهان می بایست درطرح این گونه دعاوی الزاماً خواسته خود را ارایه دهد چنانچه بعضی از همکاران بر این عقیده اند ولی با عنایت به ماده ۵۰۳ ق.آ.د.م جدید و این که قانونگذار نحوه میزان اخذ هزینه دادرسی را به قانون وصول برخی از درآمدهای دولت ارجاع داده و در بند ۱۴ ماده ۳ قانون مارالذکر صراحه به این موضوع پرداخته شده است .لذا به نظر می رسد که قانونگذار به جهت جلوگیری از تکرار، از ذکر مفاد بند ۴ ماده ۸۷ مذکور در ذیل ماده ۶۱ خودداری کرده است. بنابراین رویه سابق همچنان به قوت خود باقی است .
۳- تعیین خواسته غیرمالی بدون مشخص کردن بهای آن مانند دعوای طلاق- تمکین و غیره
نظر به مطالب فوق نتیجه گرفته می شود که قانونگذار در بند ۳ ماده ۵۱ خواسته را به سه نوع تقسیم کرده است که عبارتند از:
الف ) دعاوی مالی قابل تقویم
ب ) دعاوی مالی غیر قابل تقویم و یا دعاوی که دربدو تقدیم دادخواست تقویم آن ممکن نباشد.
ج ) دعاوی غیرمالی
بنابراین ازنظر قانونگذار هر جا که خواسته مالی نباشد نیاز به تقویم نیست چرا که اصولاً دعاوی غیرمالی قابلیت ارزیابی و تقویم به مبلغ معین را ندارند. ماده ۳۳۱ قانون جدید تأیید دیگری بر این مطلب می باشد. چرا که در بند الف آن جا که می گوید:« دعاوی مالی که خواسته یا ارزش آن از سه میلیون ریال متجاوز باشد» به دنبال ذکر دعاوی مالی ازکلمات خواسته یا ارزش استفاده کرده لیکن در بند (ب) که مربوط به دعاوی غیرمالی است ذکری از کلمات مذکور نشده است.
به علت غیرقابل تقویم بودن دعاوی غیرمالی نصاب دادگاه نیز هیچ گونه تأثیری در آنها ندارد چرا که اصولاً نصاب دادگاه بر اساس مبلغ خواسته و بهای آن مشخص می شود ماده ۱۶ قانون تشکیل دادگاههای عمومی مصوب ۱۳۵۸ که می گوید:« در دعاوی مالی حد نصاب دادگاه صلح تا ۲۰۰ هزار ریال و حد نصاب دادگاه عمومی صلح مستقل تا ۵۰۰ هزار ریال خواهد بود» به صراحت این موضوع را بیان می کند و مفهوم مخالف ماده مرقوم این است که در دعاوی غیرمالی حد نصاب دادگاه اصلاً مد نظر نیست چرا که قانونگذار مرجع صالح به رسیدگی این گونه دعاوی را بدون در نظر گرفتن حد نصاب مشخص کرده است مانند دعاوی نکاح و طلاق که درصالحیت محاکم مدنی خاص بوده و دعاوی مربوط به روابط مالک و مستأجر و درخواست تأمین دلیل و تأمین خواسته که درصلاحیت دادگاه حقوقی دو و دعاوی راجع به ثبت احوال که در حیطه صلاحیت حقوقی یک بوده است و هزینه دادرسی آنها نیز در قانون آیین دادرسی مدنی سابق و بند ۱۳ قانون وصول منجزاً تعیین شده است و نظر بعضی از همکاران محترم که می گویند: نصاب دادگاه هیچ ارتباطی با دعاوی مالی ندارد و نمی توان آن را ملاک تشخیص دعاوی مالی از غیر مالی دانست صحیح نیست. چرا که بر فرض اگر خواهان دعاوی تأمین دلیل یا مهر و موم ترکه را که بدون تردید غیرمالی محسوب می شوند در دادخواست خود مطرح لیکن آنها را به مبلغ معینی نیز تقویم کند محاکم بدون توجه به مبلغ تعیین شده هزینه دادرسی دعوای غیرمالی را دریافت می کنند و مبلغ خواسته را مبنای تعیین صلاحیت دادگاه قرار نمی دهند و دیده نشده است که دادگاه حقوقی یک سابق به دادخواست تأمین دلیل که به مبلغ دو میلیون ریال تقویم شده است با این استدلال که مبلغ خواسته بیش از حد نصاب دادگاه است رسیدگی کند پس نتیجه گرفته می شود که اصولاً تقویم خواسته غیرمالی امری عبث است وهیچ گونه بار حقوقی همراه ندارند.
ماده ۷ قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دو می تواند تا حدود زیادی راهگشا باشد برای تبیین بهتر مسأله به ناچار می بایست به تفصیل در خصوص ماده مرقوم صحبت کرد. در صدرماده آمده است رسیدگی به امور ذیل در صلاحیت دادگاههای حقوقی دو است آن گاه در بندهای
سیزده گانه موارد آن را ذکر کرده است. در بدو امر و بدون توجه و دقت در مفاد بندهای مطروحه چنین تصور می شود که رسیدگی به کلیه دعاوی مذکور در ذیل ماده در صلاحیت رسیدگی دادگاه حقوقی دو است و محاکم حقوقی یک اصلاً به این گونه دعاوی رسیدگی نمی کنند در حالی که با مداقه در آن و بررسی رویه قضایی به این نتیجه می رسیم که قانونگذار در صدر ماده یک موضوع کلی را مطرح، لیکن در قسمتهای اخیر بندهای آن مواردی را تخصیص زده است و قید کلمه خواسته وتوجه به نصاب دادگاه در بند ۲ ماده مذکور آنجا که می گوید: «دعاوی راجع به اموال منقول و غیر منقول و دیون ومنافع و زیان ناشی از جرم و ضمان قهری در صورتی که خواسته بیش از دو میلیون ریال نباشد» نیز حکایت از این دارد که دعاوی که خواسته آنها بیش از دو میلیون ریال است درصلاحیت دادگاههای حقوقی یک است و اگر فرض کنیم که قانونگذار کلیه دعاوی مندرج در بندهای سیزده گانه ماده ۷ را درصلاحیت حقوقی دومی دانسته دیگر چه نیاز به تقویم خواسته و حد نصاب دو میلیون ریال بود؟ آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور نیز بر پایه همین استدلال صادر شده است. اصولاً قانونگذار در ماده ۷ چهار نوع دعوی را دسته بندی و مطرح کرده است که عبارتند از:
الف – در بندهای ۱و۷ و قسمت اول بند ۸و۹و۱۱ کلیه دعاوی مذکور را بدون در نظر گرفتن نصاب، در صلاحیت رسیدگی محاکم حقوقی دو می داند و با توجه به ماهیت آنها و رویه قضایی وعدم قید کلمات «تقویم خواسته و نصاب» این گونه دعاوی از نظر قانونگذار غیرمالی محسوب می شوند که ظاهراً هیچ گونه شک وتردیدی در غیرمالی بودن آنها نیست .
ب ـ در بندهای ۲ و قسمت آخر بند ۴،۵،۸ و بند ۱۲ دعاوی مطروح را مالی می داند چرا که تصریحاً به حد نصاب دادگاه اشاره کرده و رویه قضایی نیز مؤید همین مسأله است آرای متعددی از شعبه های دیوان عالی کشور صادر شده که درکلیه دعاوی مندرج در بندهای فوق الذکر خواسته تقویم و نصاب دادگاه مدنظر قرار گرفته است. در پرونده کلاسه ۱۷/۵۷۵۴ شعبه هفدهم دیوان دعوی فسخ معامله به علت وجود لانه مار در منزل و غیر قابل سکونت بودن آن مطرح و دادخواست به دادگاه حقوقی ۲ تقدیم که با توجه به میزان و ارزش خواسته قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه حقوقی یک صادر می شود و به دنبال صدور رأی پرونده در دیوان عالی کشور مطرح که شعبه مذکور متعرّض عدم صلاحیت دادگاه حقوقی یک نشده و به پرونده رسیدگی می کند در این خصوص و در خصوص سایر دعاوی آرای متعددی در مجموعه آرای دیوان عالی کشور در امور حقوقی توسط آقای یداله بازیگر جمع آوری شده است که علاقه مندان می توانند به کتب مذکور مراجعه کنند. بنابراین دعاوی نظیر ابطال سند مالکیت، فسخ معامله، ابطال وکالتنامه ، اخذ به شفعه و دعاوی مربوط به حقوق انتفاعی از جمله دعاوی مالی می باشند .
ج ـ در بند ۴ به جز دعاوی مربوط به حقوق انتفاعی و بندهای ۱۰و۱۳با توجه به قید جملات«تا هرمیزانی که باشد» و «بدون رعایت نصاب» مشخص می شود که دعاوی رفع مزاحمت، ممانعت از حق تصرف عدوانی و درخواست صلح وسازش بین طرفین در امور مالی که قابل تقویم هستند و دعاوی راجع به حقوق ارتفاقی از نظر قانونگذار مالی محسوب شده لیکن درحکم دعاوی غیرمالی هستند بدین صورت که از نقطه نظر صلاحیت در دادگاه حقوقی دو رسیدگی می شده اند و هزینه دادرسی آنها نیز مانند دعاوی غیرمالی بوده است. ماده ۶۴۸ق. آ.د.م سابق هزینه دادرسی این گونه دعاوی مالی را همانند دعاوی غیرمالی می دانست.
د ـ در بندهای ۳-۵ و۶ قانونگذار اصل دعوی را غیرمالی می داند لیکن در صورت اختلاف در مالکیت و در صورتی که موضوع دعاوی راجع به وفای به شرط و عهود ناشی از معاملات و قراردادها قابلیت ازیابی داشته باشد آنها را مالی محسوب کرده است که نیاز به تقویم خواسته و پردخت هزینه دادرسی بر پایه دعاوی مالی دارند. قید جمله «ارزش خواسته» در شق بند ۱۲ ماده ۳ قانون وصول که می گوید:» در دعاوی مالی غیرمنقول و خلع ید از اعیان غیرمنقول از نقطه نظر صلاحیت ارزش خواسته همان است که خواهان در دادخواست خود تعیین می کند …» حکایت از مالی بودن دعوی خلع ید داردوحتی به توجه به اطلاق جمله خلع ید از اعیان غیرمنقول و عدم مقید کردن آن به اختلاف درمالکیت د رحال حاضر می توان گفت که از نظر قانونگذار دعوی خلع ید چه اختلاف در مالکیت داشته باشد چه نداشته باشد، مالی است. آرای وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور نیز مؤید درستی این استنباط از بند ۳ ماده ۷ قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دو می باشد. در رأی وحدت رویه شماره ۵۷۹—۲۸/۷/۱۳۷۲ آمده است: طبق بند یک ماده ۷ قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دو مصوب سوم آذرماه ۱۳۶۴ راجع به تقسیم ترکه ناظر به موردی است که اموال مورد درخواست تقسیم متعلق به مورث اعلام و تقسیم آن به قدر السهم ورثه تقاضا شود، لیکن اگر راجع به این اموال ادعای مالکیت مطرح شود و درمالکیت مورث حین الفوت اواختلاف شود دعوی مالکیت برطبق بند ۳ماده ۷ از دعاوی مالی محسوب و صلاحیت دادگاه تابع بهای خواسته ونصاب قانونی دادگاههای حقوقی یک ودوخواهد بود.» و رأی وحدت رویه شماره ۵۸۵-۱۳/۷/۷۲ که می گوید:« دعوی خلع ید از اعیان غیرمنقول به صراحت بند ۳ ماده ۷ قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دو درصلاحیت دادگاه حقوقی ۲ می باشد و دعوی خلع ید غاصبانه را نیز شامل می شود . مگر اینکه در رسیدگی به این نوع دعاوی بر اساس اظهارات طرفین درموقع رسیدگی درامر مالکیت اختلاف به وجود آید که در این صورت از دعاوی مالی محسوب است . بنابراین رأی شعبه سوم دیوان عالی کشور صحیح تشخیص داده می شود» و رأی شعبه سوم از این قرار است که «به موجب بند ۳ ماده ۷ قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دو، رسیدگی به دعوی خلع ید مال غیرمنقول مطلقاً و قطع نظر از ارزش تقویم خواسته در صلاحیت دادگاه حقوقی دو قرار داده شده و ارزش خواسته تأثیری در این صلاحیت ندارد الااینکه مالکیت ملک محل اختلاف اصحاب دعوی واقع شود که بر این تقدیر دعوی مالی خواهد شد ونصاب مذکور دربند ۲ ماده ۷ قانون اشعاری لازم الرعایه است.
بنابراین مفاد آرای وحدت رویه تأکید و تائید دیگری بر این است که هرجا قانونگذار از جملات «بهای خواسته»، «مبلغ خواسته»، «ارزش خواسته»، «نصاب دادگاه»، و«اختلاف مالکیت» استفاده کرده به دعاوی مالی توجه داشته است چرا که دعوی غیرمالی قابلیت ارزیابی و تقویم به‌مبلغ معین را ندارد. به‌پیوست لیست دعاوی مالی و غیرمالی تا آنجا که امکان‌پذیر بوده به‌صورت تفکیک تقویم می‌گردد.
در پایان اعلام می‌دارد که مسلماً این تلاش اندک بدون عیب و نقص نبوده و لذا از همکاران محترم تقاضا دارم که نظر، ایراد و ارشاد خود را از این عضو کوچک دستگاه قضایی دریغ ندارند.

عناوین دعاوی مالی ناشی از معاملات و قراردادها
۱- الزام به تنظیم سند اتومبیل، ساختمان، زمین، تلفن و غیره- نظریه مشورتی ۷۸۷۱/۷-۲۹/۶/۷۷- رأی اصراری ۳۵۴۷-۳۰/۱۱/۴۱
۲- ابطال سند مالکیت اتومبیل، ساختمان، زمین، تلفن و غیره- بند ۴ ماده ۱۳ ق.آ.د.م سابق- بند ۱۲ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک و دو
۳- دعوی بطلان تعهد و معامله که موضوع آن مالی باشد- بند ۴ ماده ۱۳ ق.آ.د.م سابق- بند ۱۲ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک و دو
۴- قید جمله درصورتی‌که حق یا موردمعامله بیش از حدنصاب نباشد در انتهای بند حکایت از این دارد که از نظر قانونگذار حق شفعه و حق فسخ قابلیت تقویم را دارند لذا به‌همین‌لحاظ حدنصاب دادگاه را ذکر کرده است.
۵- الزام به تحویل مبیع
۶- مطالبه ثمن
۷- اثبات اقاله یا الزام به احضار خوانده جهت اقاله قرارداد منعقده درصورتی‌که موضوع معامله مال باشد چون اقاله نوعی فسخ است و حق فسخ مالی است.
۸- استرداد مبیع
۹- استرداد ثمن- ماده ۲۷۷ ق.آ.د.م جدید
۱۰- مطالبه وجه التزام مندرج در قراردادها
۱۱- مطالبه وفای به‌شرط و عهود راجع به معاملات و قراردادها مشروط براینکه مورد مطالبه قابل ارزیابی باشد. بند ۷ ماده ۱۳ ق.آ.د.م سابق- بند ۵ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک و دو
۱۲- الزام شرکت بیمه به پرداخت غرامت
۱۳- انحلال شرکت بازرگانی موضوع ماده ۱۹۹ قانون تجارت
۱۴- بطلان شرکت به‌لحاظ فقدان شرایط انعقاد عقد موضوع ماده ۵۷۳ قانون
۱۵- ادعای وقفیت

عناوین سایر دعاوی مالی
۱- خلع‌ید: بند ج شق ۱۲ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین- نظریه مشورتی اداره حقوقی ۹۴۶۴/۷-۱۴/۱۰/۱۳۷۹
۲- الزام به تغییر محل چاه توالت و دستشویی و باغچه که موجب ورود خسارت به ساختمان مجاور شده است. الزاماً باید تقویم شود، چون درصورت حکم به الزام همسایه به تغییرمحل چاه و خودداری محکوم علیه از اجرای حکم محکوم له می‌تواند خود نسبت به تغییر محل آن اقدام و هزینه را از محکوم‌علیه بگیرد.
۳- مطالبه خسارات ناشی از نشت چاه و ترکیدن لوله آب و فاضلاب
۴- قلع و قمع بنا (درصورت اختلاف در مالکیت)
۵- اعسار از محکوم‌به و هزینه دارسی- نظریه مشورتی شماره ۲۵۱۳/۷- ۲۵/۵/۷۴
۶- مطالبه وجه چک، سفته، برات و اسناد عادی
۷- مطالبه خسارات تأخیر تأدیه
۸- مطالبه هزینه دادرسی و حق‌الوکاله
۹- ابطال رأی داور درصورتی‌که موضوع داوری مالی باشد.
۱۰- دعاوی مربوط به علایم صنعتی و بازرگانی- بند ۳ ماده ۱۶ ق.آ.د.م سابق
۱۱- دعاوی مربوط حق تألیف- تصنیف حق اختراع- بند ۳ ماده ۱۶ ق.آ.د.م سابق
۱۲- اعتراض ثالث اجرایی موضوع ماده ۱۶۴ قانون اجرای احکام مدنی درصورت داشتن ادعای مالکیت نسبت به مال توقیف‌شده
۱۳- دعوی توقف و ورشکستگی
۱۴- ابطال سند در وجه حامل به‌علت مفقودشدن یا سرقت نظریه مشورتی قضات محاکم صلح تهران ذیل شماره۳۸
۱۵- اعسار از پرداخت دیه- ماده ۱۵ قانون مجازات اسلامی که می‌گوید: دیه مالی است که…- نظریه مشورتی ۲۹۹۸/۲- ۱۱/۸/۶۷
۱۶- اثبات مالکیت
۱۷- اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۱۴۷ و ۱۴۸ اصلاحی ثبت (درصورت داشتن ادعای مالکیت)
۱۸- اعتراض به ثبت و تحدید حدود آن موضوع ماده ۲۰ قانون ثبت (چون علت اعتراض ادعای مالکیت است)- نظریه مشورتی ۵۱۱۴/۷- ۲۴/۱۱/۱۳۶۰
۱۹- اعتراض به آگهی تحدید حدود (اگر اعتراض ناشی از ادعای مالکیت باشد)
۲۰- اعتراض به عملیات اجرایی اداره ثبت اسناد و املاک درمورد اسناد لازم‌الاجرا
۲۱- دعوی افراز- تقسیم و فروش اموال مشاع درصورت اختلاف درمالکیت بند ۶ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک و دو- نظریه مشورتی ۴۷۴۹/۷- ۱۱/۱۰/۶۲
۲۲- ابطال صورت‌جلسه افراز درصورت اختلاف در مالکیت
۲۳- دعوی بطلان تقسیم مال مشاع درصورت اختلاف در مالکیت
۲۴- الزام به فروش مال مشاع غیرقابل افراز درصورت اختلاف در مالکیت-ماده ۴ قانون افراز و ماده ۹ آیین نامه آن- -بند ۶ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک و دو
۲۵- دعاوی مربوط به حقوق بندهای ۴ و ۱۳ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک و دو- بندهای ۳ و ۵ ماده ۱۳ ق.آ.د.م سابق- ماده ۶۴۸ ق.آ.د.م سابق
۲۶- تصرف عدوانی بندهای ۴ و ۱۳ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک و دو – بندهای ۳ و ۵ ماده ۱۳ ق.آ.د.م سابق- ماده ۶۴۸ ق.آ.د.م سابق
۲۷- رفع مزاحمت بندهای ۴ و ۱۳ ماده ۷ ق.ت.د.ح.یک و دو – بندهای ۳ و ۵ ماده ۱۳ ق. آ.د.م سابق – ماده ۶۸۴ ق.آ.د.م سابق
۲۸- ممانعت از حق بندهای ۴ و ۱۳ ماده ۷ ق.ت.د.ح.یک و دو – بندهای ۳ و ۵ ماده ۱۳ ق. آ.د.م سابق – ماده ۶۸۴ ق.آ.د.م سابق
۲۹- استرداد لاشه چک، سفته، برات- رأی شعبه ۲۳ دیوان عالی کشور، ذیل رآی وحدت رویه ۵۱۵ – ۲۰/۱۰/۶۷ می گوید با توجه به میزان مبلغ مندرج در چک دعوی مالی است .
نظریه مشورتی قضات محاکم صلح تهران که می گوید: چون وجود سند در ید دارنده ظهور در اشتغال ذمه متعهد و ظهرنویس آن دارد و اصل بر استحقاق دارنده آن در مطالبه وجه سند دارد و در جریان رسیدگی ایفا یا عدم ایفای تعهد و دین مطرح می شود و دادگاه تا برائت ذمه متعهد یا ظهرنویس را احراز نکند نمی تواند نفیاً یا اثباتاً رأی دهد، لذا دعوا مالی است.
۳۰- درخواست صلح و سازش در امور مالی
۳۱- دعوی مطالبه دیه به طرفیت وارث قاتل غیر عمد مطرح می شود.

عناوین دعاوی غیر مالی
۱ تأیید قولنامه – رأی وحدت رویه ۶۹/۵۹ – ۱۰/۱/۷۰
۲- اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۵۶ قانون جنگل‌ها و مراتع – نظریه مشورتی شماره ۸۱۶۱/۷ – ۱۶/۱۲/۷۳ اداره حقوقی
۳- ابطال رأی مدیریت اراضی استان هیأت ۷ نفره واگذاری و احیا در خصوص تشخیص اراضی موات خارج از محدوده شهرها و موضوع قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن مصوب ۳۰/۴/۱۳۶۵
۴- اعتراض به رأی کمیسیون ۳ نفره تشخیص عمران و احیای اراضی در محدوده شهرها موضوع ماده ۲۳ قانون اراضی شهری مصوب ۲۷/۱۱/۱۳۶۰
۵- ابطال پروانه چاه که به طرفیت مالک و اداره آبیاری مطرح می شود – نظریه مشورتی ۴۲۰/۷ – ۲۴/۱/۶۱ اداره حقوقی
۶- انسداد چاه آب – نظریه مشورتی ۴۲۰/۷ – ۲۴/۱/۶۱ اداره حقوقی
۷- دعوی افراز تقسیم و فروش اموال مشاع در صورت عدم اختلاف در مالکیت – نظریه مشورتی اداره حقوقی ۴۷۴۹/۷ – ۱۱/۱۰/۶۲ – بند ۶ ماده ۷ ق.ت.د.ح. یک و دو
۸- اعتراض به تصمیمات قابل اعتراض واحدهای ثبتی در مورد افراز در صورت عدم نزاع در مالکیت والا دعوی مالی است. بند ۶ و ۷ ماده ۷ ق.ت.د.ح یک ودو
۹- بطلان تقسیم مال مشاع به شرط عدم اختلاف در مالکیت – بند ۶ ماده ۷ ق.ت.د.ح. یک و دو
۱۰ ابطال عملیات فروش مال مشاع به شرط عدم اختلاف در مالکیت – بند ۶ ماده ۷ ق.ت.د.ح. یک و دو
۱۱ مطالبه وفای به شرط و عهود راجع به معاملات و قراردادها مشروط به عدم قابلیت ارزیابی – بند ۵ ماده ۷ ق.ت.د.ح. یک و دو – بند ۷ ماده ۱۳ ق.آ.د.م سابق
۱۲- دعوی جعل و تزویر در اسناد
۱۳- ابطال سند وکالتنامه
۱۴- درخواست سازش در امور غیر مالی بند ۱۰ ماده ۱۳ ق.آ.د.م. سابق – بند ۱۰ ماده ۷ ق.ت.د.ح. یک و دو
۱۵– استرداد اسناد و مدارک غیر مالی و اسناد و اشیایی که بها معین ندارند-بند ۶ ماده ۱۳ ق.آ.د.ح یک و دو
۱۶- تأمین دلیل – بند ۹ ماده ۷ ق.د.ح.یک و دو
۱۷- تأمین خواسته – بند ۱۳ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت
۱۸- ابطال اجراییه مربوط به اسناد رسمی موضوع قانون اصلاح بعضی از مواد قانون ثبت ( توفیف و ابطال عملیات اجرایی ثبت ) به حسب موضوع اجراییه ممکن است مالی یا غیر مالی باشد. { نظریه مشورتی شماره ۱۶۳۴/۷ – ۱۷۱۰/۵۹ اداره حقوقی }.
۱۹- ابطال رأی داور در صورتی که موضوع داوری مال نباشد.
۲۰- بطلان تعهدات در صورتی که موضوع تعهد مال نباشد.
۲۱- دستور موقت تبصره ۲ ماده ۳۲۵ قانون آ.د.م جدید
۲۲- دعوی تولیت
۲۳- دعوی اعاده اعتبار ورشکسته موضوع ماده ۵۶۱ قانون تجارت

عناوین دعاوی مالی مربوط به امور حسبی
۱- تقسیم ترکه: « اگر راجع به این اموال ادعای مالکیت مطرح گردد و در مالکیت مورث حین الفوت اختلاف شود دعوی مالکیت مالی است» رأی وحدت رویه شماره ۵۷۹- ۲۸/۷/۷۱ بند ۶ ماده ۷ قانون تشکیل دادگاه های حقوقی یک و دو – نظریه مشورتی اداره حقوقی ۴۷۴۹/۷ – ۱۱/۱۰/۶۲
۲- الزام به فروش ترکه « در صورت اختلاف در مالکیت »
۳- مطالبه سهم الارث به طرفیت احد از وراث و یا فرد ثالثی که سهم الارث خواهان در نزد اوست اقامه شود.
عناوین دعاوی غیر مالی مربوط به امور حسبی
۱- نصب قیم ۲- عزل قیم ۳- نصب امین برای اموال غایب مفقودالاثر ۴- ضم امین ۵- صدور حکم موت فرضی ۶- مهر و موم ترکه ۷- الزام به برداشتن مهر و موم ۸- تحریر ترکه ۹- درخواست تصفیه ترکه ۱۰- بطلان تقسیم ترکه ۱۱- صدور حکم حجر ۱۲- تعیین تاریخ حجر ۱۳- اخراج ثلث از ماترک ۱۴- الزام به فروش ترکه ( ماده ۳۱۷ ق.ا.ح نظریه مشورتی اداره حقوقی ۴۷۴۹/۷ – ۱۱/۱۰/۶۲، ۱۵- عزل ولی قهری ماده ۱۶۷ قانون اساسی ماده ۱۱۷۳ اصلاحی قانون مدنی ۱۶- درخواست تحویل اموال غایب مفقودالاثر ۱۷- گواهی رشد ۱۸- صدور حکم سرپرستی فرزند خوانده ۱۹- تقسیم ترکه « در صورت عدم اختلاف در مالکیت » رأی وحدت رویه ۵۷۹ – ۲۸/۷/۷۱، ۲۰- انحصار وراثت ۲۱- تنفیذ وصیتنامه ۲۲- دعوی اثبات خیانت ولی قهری در دارایی طفل که از طرف مدعی العموم طرح می شود موضوع ماده ۱۱۸۶ ق.م.

عناوین دعاوی مالی مربوط به امور خانواده
۱- استرداد شیربها ۲- استرداد جهیزیه ۳- مطالبه نفقه معوقه ۴- مطالبه مهریه ۵- مطالبه نفقه ایام عده ۶- افزایش نفقه ۷- تعیین نفقه آینده

عناوین دعاوی غیر مالی مربوط به امور خانواده
۱- ازدواج مجدد ۲- الزام به تنظیم سند رسمی ازدواج و ثبت ازدواج در دفاتر اسناد رسمی ۳- الزام به ثبت واقعه طلاق ۴- اثبات رجوع از طلاق در ایام عده ۵- الزام به انعقاد عقد نکاح موضوع توافقنامه عادی ۶- گواهی عدم امکان سازش ۷- صدور حکم طلاق ۸- تمکین ۹- تعیین تکلیف ۱۰- حضانت ۱۱- کسب اجازه ملاقات با فرزند مشترک ۱۲- الزام به ثبت واقعه رجوع ۱۳- کسب اجازه جهت ازدواج موضوع ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی ۱۴- ابطال عقد نکاح به لحاظ عدم کسب اجازه از پدر ۱۵- انکاار زوجیت

عناوین دعاوی غیر مالی مربوط به مالک و مستأجر
۱- الزام به وصل تلفن مورد اجاره ۲- تجویز انتقال منافع مورد اجاره ۳- تخلیه مورد اجاره ( محل کسب ) به علل مختلف ۴- تخلیه مورد اجاره ( محل سکونت ) ۵- الزام به انعقاد قرارداد اجاره رسمی ۶- الزام به تعمیرات اساسی در مورد اجاره نظریه مشورتی ۴۲۰/۷- ۲۴/۱/۶۲ ، ۷- دعوی عسر و حرج ۸- بطلان اجاره ۹- فسخ اجاره

عناوین دعاوی مالی مربوط به مالک و مستأجر
۱- مطالبه اجور معوقه بند ۱۴ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت – بند ۳ ماده ۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی سابق ۲- مطالبه سر قفلی
۲-تعدیل و افزایش اجاره بها و مطالبه مابه التفاوت آن – نظریه مشورتی ۹۸۴/۷ مورخ ۲/۳/۶۱، ۴- مطالبه اجرت المثل

عناوین دعاوی غیر مالی مربوط به ثبت احوال
۱- ابطال واقعه فوت ۲- رفع واقعه فوت از سند سجلی ۳- ابطال شناسنامه ۴- اثبات نسب و نفی آن ۵- دعوی ابوت ۶- دعوی بنوت ۷- اثبات بلوغ برای ازدواج ۸- تغییر نام کوچک ۹- تغییر جنسیت ۱۰- اثبات سیادت ۱۱- تصحیح شناسنامه از حیث شماره و سایر مشخصات ۱۲- اصلاح تاریخ فوت در گواهی فوت.

پی نوشت :
نویسنده : حسین زاهدی
بانک مقالات حقوقی

منبع : معاونت حقوقی و امور مجلس

فرید خدائی فر
vakil@vakil.net
بدون دیدگاه

ارسال دیدگاه

رفتن به نوار ابزار