لوایح و اوراق قضائی(مدارک عمومی و شیوه تقدیم دادخواست به دیوان عدالت اداری)

 شرح وظائف و نحوه رسیدگی در دیوان عدالت اداری

مطابق قانون اساسی و قوانین عادی، دیوان عدالت اداری دارای دو وظیفه اصلی است:

• اول: رسیدگی به شکایات، تظلمات، اعتراضات شهروندان نسبت به مأمورین واحدهای دولتی یا آئین نامه های دولتی و بازپس گیری حقوق آنها.
  براین اساس، دیوان عدالت اداری نهادی است که بر آرای صادر شده در مراجع شبه قضائی (مراجع دادرسی خارج از قوه قضائیه) نظارت و به اعتراض­ها و شکایت­های مردم در این خصوص رسیدگی می­کند. برخی از این مراجع عبارتند از: دادگاه‌­های اداری، هیئت­های بازرسی و کمیسیون­های مانند کمیسیون­های مالیاتی، شورای کارگاه، هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰قانون شهرداری‌ها، کمیسیون موضوع ماده ۵۶قانون حفاظت و بهره‌­برداری از جنگل­ها و منابع طبیعی.
  محور دوم فعالیت‌­های دیوان عدالت اداری، ابطال مصوبات دولتی خلاف قانون و همچنین ایجاد وحدت رویه قضائی است.
  هر شخص می­تواند از تصویب‌­نامه­‌ها و آئین­‌نامه‌­های دولتی مخالف قانون به دیوان عدالت اداری شکایت کند و لازم نیست که شاکی ذی­نفع باشد بلکه هر شخصی صرف­نظر از شغل، اقامتگاه و موقعیت اجتماعی می­تواند از مصوبات دولتی (تصویب­ نامه‌­های هیأت وزیران، آیین­‌نامه‌­ها، بخشنامه‌­ها و دستورالعمل­ها) خلاف قانون به دیوان عدالت اداری شکایت نماید.

پس از طرح شکایت، نسخه­ای از شکایت برای دستگاه دولتی ذی­ربط ارسال می­‌شود و پس از وصول لایحه جوابیه طرف شکایت به دیوان عدالت اداری، موضوع در هیئت عمومی دیوان عدالت اداری مطرح می­شود و در صورتی که شکایت وارد تشخیص داده شده، حکم به ابطال آن بخشنامه یا دستورالعمل و … صادر می­گردد. همچنین در صورتی که تجاوز دولت از حدود وظایف قانونی در اجرای وظائف اداری و اجرائی، باعث تضییع حقوق اشخاص شود این موضوع نیز قابل شکایت در دیوان عدالت اداری است و فرقی نمی­کند که این شخص، کارمند دولت باشد و علیه او در هیأت­‌های رسیدگی به تخلفات اداری رأی قطعی صادر شده باشد و یا هر شخص دیگر که تحت هر عنوان حقوق او تضییع گردیده، این شخص می­تواند علیه نهاد یا ارگان دولتی مربوط به دیوان عدالت اداری شکایت کند. البته در این مورد شاکی حتماً باید ذی­نفع باشد. مرجع مزبور زمانی اجازه رسیدگی دارد که موضوع در مراجع شبه قضائی اداری طرح و پس از طی مراحل قانونی به صدور رأی قطعی در ماهیت قضیه ختم شده باشد.
قابل ذکر است که مراجع شبه قضائی اداری غالباً در دل دستگاه‌­های اجرائی کشور به موجب قانون تشکیل شده و با صلاحیت خاص انجام وظیفه می­‌کنند و در زنجیره یا سلسله مراتب قضائی قرار نداشته و قوه قضائیه در راه­اندازی و اقدامات آنها اساساً دخالت ندارد و به کسانی که در چنین مراجعی رأی صادره می­کنند قضات حرفه­ای نمی­‌گویند.
به عنوان مثال، شکایت کارگر علیه کارفرما و بالعکس یا شکایت از آرای هیأت‌­های تشخیص قابل طرح در دیوان عدالت اداری نمی‌­باشد و صرفاً آرای قطعی هیأت­‌های حل اختلاف کارگر و کارفرما به طرفیت وزارت کار و امور اجتماعی قابل شکایت در دیوان عدالت اداری می­باشد.

دیوان عدالت اداری در کجا قرار دارد و دارای چند شعبه است؟

دیوان عدالت اداری زیرنظر رئیس قوه قضائیه تشکیل و در تهران[۱] مستقر است و در حال حاضر دارای ۳۲شعبه که در هر شعبه یک نفر رئیس یا دادرس و دو مستشار مشغول خدمت بوده و آرای صادره از شعبه دیوان قطعی و لازم الاجراست.
دو شعبه تشخیص نیز جهت رسیدگی در موارد استثنائی به پرونده‌­هایی که آرای صادره در شعب دیوان از جانب ریاست قوه قضائیه یا رئیس دیوان خلاف بین شرع یا قانون تشخیص گردیده و یا دو نفر از سه نفر قاضی صادرکننده رأی نسبت به رأی صادره اعلام اشتباه کرده باشند تشکیل گردیده و اعضای آن شامل یک نفر رئیس شعبه تشخیص و چهارنفر مستشار است.

صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری در کدام قانون مشخص شده است؟

به موجب ماده ۱۳قانون دیوان عدالت اداری صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:

• رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:

تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه­‌ها و سازمانها و مؤسسات و شرکت­های دولتی و شهرداری‌ها و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها.

تصمیمات و اقدامات مأموران واحدهای مذکور در بند الف در امور راجع به وظائف آنها.

•  رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی دادگاه­های اداری، هیأت­‌های بازرسی و کمیسیون­هائی مانند کمیسیون­های مالیاتی، شورای کارگاه، هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰قانون شهرداریها، کمیسیون موضوع ماده ۵۶قانون حفاظت و بهره­برداری از جنگلها و منابع طبیعی و اصلاحات بعدی آن منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها.
•  رسیدگی به شکایات قضات و مشمولین قانون استخدام کشوری و سایر مستخدمان واحدها و مؤسسات مذکور در بند(یک) و مستخدمان مؤسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است اعم از لشگری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی.

تبصره۱: تعیین میزان خسارات وارده از ناحیه مؤسسات و اشخاص مذکور بندهای (۱) و (۲) این ماده پس از تصدیق دیوان عدالت اداری به عهده دادگاه عمومی است.

تبصره۲: تصمیمات و آراء دادگاه‌­ها و سایر مراجع قضائی دادگستری و نظامی و دادگاه‌­های انتظامی قضات دادگستری و نیروهای مسلح قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نمی‌باشد.

چنانچه حقوق استخدامی کارکنان به وسیله هیأت­‌های رسیدگی به تخلفات اداری یا اعمال مدیریت تضییع گردد کارکنانی که از این لحاظ شکایت داشته باشند، می‌­توانند علیه اقدام مدیریان خود یا آرای قطعی هیأت­‌های تخلفات اداری به دیوان عدالت اداری شکایت کنند. در صورت صحت شکایت، دیوان عدالت اداری تصمیم یا رأی هیأت‌­های مذکور را باطل و بی­اثر خواهد کرد.

این حکم خاص کارکنان رسمی است و کارکنان قراردادی تابع مقررات قرارداد می­باشند و با انقضای تاریخ قرارداد نمی­توان طرف شکایت را ملزم به تجدید قرارداد یا صدور حکم استخدامی نمود.

رسیدگی به شکایات علیه نهادهای عمومی احصاء شده در قانون فهرست نهادها و موسسات عمومی غیردولتی نیز در صلاحیت دیوان عدالت اداری می­باشد.

آیا شاکی در دیوان عدالت اداری باید شرایط ویژه­ای داشته باشد؟

• شاکی اگر کسی است که مدعی است حق او تضییع شده، هر یک از افراد مردم می­تواند باشد ولی دستگاه‌­های دولتی و دولت نمی­توانند شاکی باشند و اگر شاکی کسی است که مدعی است مصوبه­ای از مصوبات دولت خلاف قانون است لازم نیست که ذی­نفع باشد. هرکس می­تواند از دیوان عدالت اداری درخواست نماید که فلان مصوبه را ابطال نماید.

در چه صورت دیوان عدالت اداری مصوبه دولتی را ابطال می­نماید؟

•  در صورتی که مشخص شود آن مصوبه خلاف قوانین مصوب مجلس یا خلاف قانون اساسی است یا اینکه معلوم شود که مقامی که مصوبه را تصویب کرده اختیار قانونی برای تصویب نداشته و در واقع مصوبه خارج از اختیارات قانونی بوده است.

آیا طرف شکایت در دیوان عدالت اداری باید شرایط ویژه­ای داشته باشد؟

•  طرف شکایت باید حتماً دولت و دستگاه­‌های دولتی باشند. بنابراین شکایت علیه بخش خصوصی در دیوان عدالت اداری قابل پذیرش نیست. اما دیوان می­تواند استثنائاً به شکایات مطرح شده علیه بعضی دستگاه‌­های عمومی غیردولتی رسیدگی نماید.

دیوان عدالت اداری به شکایات مطروحه علیه کدامیک از دستگاه‌های “غیردولتی” می­تواند رسیدگی کند؟

• دیوان عدالت اداری می­تواند به شکایات مطروحه علیه دستگاه‌­های غیردولتی زیر رسیدگی نماید:

1. –  شهرداری‌ها و شرکت‌های تابعه آنان مادام که بیش از ۵۰درصد سهام و سرمایه آنها متعلق به شهرداری‌ها می‌­باشد.
2. – بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی و شرکت­های تابعه آن­ها که تمام یا بیش از ۵۰درصد سهام یا سرمایه آن­ها متعلق به بنیاد مستضعفان است.
3. —     هلال احمر
4. –     کمیته امداد امام خمینی
5. –     بنیاد شهید و امور ایثارگران
6. –     بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
7. –   کمیته ملی المپیک ایران
8. –     بنیاد ۱۵ خرداد
9. –     سازمان تبلیغات اسلامی
10. –     سازمان تأمین اجتماعی
11. –     بنیاد امور بیماریهای خاص
12. –     فدراسیون ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران
13. –     مؤسسه‌­های جهادنصر، جهاد استقلال و جهاد توسعه زیرنظر جهاد سازندگی
14. –     شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی
15. –     کتابخانه حضرت آیت اله مرعشی نجفی قم
16. –     جهاد دانشگاه‌­ها

بجز موارد مذکور، شکایت علیه کدام واحدها یا تصمیمات کدام مرجع در دیوان عدالت اداری مورد قبول است؟

• به موجب آراء وحدت رویه دیوان عدالت اداری، شکایت علیه واحدهای زیر نیز در صلاحیت دیوان عدالت اداری می­باشد:

1. –     شرکت ایران خودرو
2. –   شرکت خانه سازی ایران
3. –    مرکز گسترش خدمات تولیدی و عمرانی
4. –     شرکت آلومینیوم پارس
5. –     آرای صادره از شورای عالی ثبت
6. –     آرای سازمان تعزیرات حکومتی
7. –    شرکت­های آب و فاضلاب
8. –    شورای شهر و روستا و مصوبات آنها
9. –  رسیدگی به دعاوی اقامه شده توسط اوقاف زمانی که اعمال نظارت و تصدی در امور مربوط به موقوفات را به نیابت از واقف یا به قائم مقامی متولی انجام می­دهد.
10. –  اعتراض به آرای شورای حل اختلاف شوراهای اسلامی درخصوص سلب عضویت اعضای شورای اسلامی و شهر و روستا در صلاحیت دیوان عدالت اداری است.

موارد مهمی که در صلاحیت دیوان عدالت اداری نیست، کدامند؟

• شکایت مربوط به قانون لغو مالکیت اراضی موات شهری در صلاحیت کمیسیون ماده (۱۲) قانون اراضی شهری است و آرای این کمیسیون قابل اعتراض در دادگاه­‌های عمومی دادگستری است.

1.  اعتراض به آرای هیأت‌­های هفت نفره موضوع ماده واحده مرجع تشخیص اراضی زراعی و ابطال اسناد آن مصوب ۱۳۵۶در صلاحیت دادگاه‌­های عمومی دادگستری است.
2.  درخصوص متقاضیان صدور پروانه چاه موضوع در ابتدا در کمیسیون سازمان منطقه‌­ای آب مطرح می­شود و اعتراض به رأی وزارت نیرو در این خصوص در صلاحیت محاکم عمومی دادگستری است.
3.  شکایت علیه نظام پزشکی و مراجع انتظامی مقرر در قانون نظام پزشکی در صلاحیت دیوان عدالت اداری نمی‌­باشد.
4.  شکایت و اعتراض نسبت به آرای دادگاه­‌های عمومی و مراجع قضائی قابل طرح در دیوان عدالت اداری نمی­‌باشد. (آرای شعب سازمان تعزیرات حکومتی قابل اعتراض در دیوان عدالت اداری می­‌باشد).
5.  دعاوی مربوط به ابطال سند انتقال و مالکیت به طرفیت واحدهای دولتی در صلاحیت دادگاه‌­های عمومی دادگستری است.
6.  شکایت علیه دانشگاه آزاد اسلامی نیز چون دانشگاه جزو نهادهای دولتی نیست قابل طرح در دیوان عدالت اداری نمی‌­باشد.
7.  شکایت علیه زمین شهری در مورد عدم اجرای آرای هیأت­‌های موضوع مواد (۱۴۷) و (۱۴۸) اصلاحی قانون ثبت در صلاحیت دادگاه‌­های عمومی دادگستری است.
8.  اعتراض به آرای محکمه عالی انتظامی قضات و آرای دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت در صلاحیت دیوان عدالت اداری نیست.

نحوه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری چگونه است؟

•  طرح شکایت در دیوان عدالت اداری مستلزم تقدیم دادخواست است. دادخواست فرم چاپی و رسمی است که متن شکایت و مشخصات موردنیاز بایستی به زبان فارسی و خط خوانا باشد.
• هزینه رسیدگی در شعبه دیوان عدالت اداری پنجاه هزار ریال و در شعب تشخیص یکصد هزار ریال می­باشد.

چنانچه دادخواست تسلیم شده به دیوان فاقد امضاء یا یکی از شرایط مقرر در قانون آئین داردسی دادگاه­‌های عمومی و انقلاب و امور مدنی باشد، مدیردفتر شعبه مربوط مطابق قانون مذکور اقدام به ارسال اخطار رفع نقص به شاکی می­‌نماید و او مکلف است ظرف مهلت مقرر قانونی نسبت به رفع نقص اقدام نماید و در صورت انقضاء مهلت مذکور و عدم اقدام به صدور قرار رد دادخواست خواهد نمود.

چنانچه دادخواست توسط وکیل یا نماینده قانونی (ولی، وصی، قیم یا مدیرعامل شرکت) داده شود باید رونوشت یا تصویر سند مثبت سمت دادخواست دهنده به ضمیمه دادخواست ارائه گردد.

وکالت در دیوان عدالت اداری وفق مقررات قانون آئین دادرسی دادگاه‌­های عمومی و امور مدنی است و وکالت افرادی غیر از وکلای دادگستری در دیوان پذیرفته نیست.

دادخواست توسط رئیس دیوان یا یکی از معاونین وی به یکی از شعب ارجاع می­شود، دفتر شعبه در صورتیکه دادخواست تکمیل بوده و نواقصی نداشته باشد یک نسخه از دادخواست و ضمائم آن را به طرف شکایت ابلاغ می­نماید طرف شکایت موظف است ظرف یکماه از تاریخ ابلاغ نسبت به ارسال پاسخ اقدام کند عدم وصول پاسخ مانع رسیدگی نبوده و شعبه می­تواند براساس مدارک موجود به پرونده رسیدگی و مبادرت به صدور رأی نماید. البته شعبه دیوان می­تواند هر یک از طرفین دعوی را برای اخذ توضیح دعوت نماید و چنانچه شاکی علیرغم دعوت وی جهت اخذ توضیح پس از ابلاغ اخطاریه در شعبه حاضر نگردد و رسیدگی بدون اخذ توضیح وی میسور نباشد، قرار ابطال دادخواست صادر می­شود و چنانچه طرف شکایت شخص حقیقی یا نماینده شخص حقوقی باشد و پس از احضار بدون عذر موجه از حضور جهت اداء توضیح خودداری کند شعبه او را جلب نموده و یا به انفصال موقت از خدمات دولتی به مدت یک ماه تا یکسال محکوم می­نماید. هم چنین عدم تعیین نماینده توسط طرف شکایت یا عدم حضور شخص مسوول در مهلت اعلام شده از سوی شعبه دیوان موجب انفصال موقت وی از خدمات دولتی به مدت دو ماه تا یکسال خواهد بود.

دستور موقت چیست و چگونه باید درخواست دستور موقت کرد؟

•   در صورتیکه شاکی ضمن طرح شکایت یا پس از آن مدعی گردد که اجرای تصمیمات یا اقدامات یا آراء قطعی یا خودداری از انجام وظیفه توسط اشخاص و مراجع دولتی موجب ورود خسارت می­گردد که جبران آن در آتیه متعسر است می­تواند تقاضای دستور موقت نماید و شعبه در صورت احراز ضرورت و فوریت امر حسب مورد دستور موقت مبنی بر توقف اجرای اقدامات یا تصمیمات و آراء مزبور یا انجام وظیفه صادر می­نماید، لازم به ذکر است دستور موقت تأثیری در اصل شکایت نداشته و در صورت رد شکایت یا صدور قرار اسقاط یا ابطال رد دادخواست اصلی ملغی الاثر می­گردد و در صورت صدور دستور موقت به پرونده اصلی خارج از نوبت رسیدگی می­شود.

ادارات طرف شکایت که نسبت به اقدامات یا تصمیمات آنها دستور موقت صادر شده در صورت وجود دلائل مبنی بر عدم ضرورت دستور موقت می­توانند تقاضای لغو دستور موقت صادره را از شعبه رسیدگی کننده بنمایند، شعبه با احراز دلائل مبنی بر عدم ضرورت ادامه دستور موقت از دستور موقت صادره لغو اثر خواهد کرد.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری چه وظایفی را به عهده دارد؟

• صلاحیت و اختیارات هیأت عمومی به شرح ذیل است:

1. رسیدگی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی از آئین­‌نامه‌­ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری­‌ها از حیث مخالفت مدلول آنها با قانون یا عدم صلاحیت مرجع تصویب کننده نظامات مذکور یا تجاوز و سوء استفاده از اختیارات یا تخلف در اجراء قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظائفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود.
2. صدور رأی وحدت رویه در صورت صدور آراء متعارض از شعب دیوان.
3. صدور رأی وحدت رویه در صورتی که نسبت به موضوع واحد آراء مشابه صادر شده باشد.
4. رسیدگی به تصمیمات قضائی قوه قضائیه و مصوبات و تصمیمات شورای نگهبان، قانون اساسی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس خبرگان، شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی قابل رسیدگی در هیأت عمومی نمی­باشد.

س: طرق فوق­العاده اعتراض نسبت به آراء صادره از شعب دیوان کدام است؟

1. در صورتیکه یکی از طرفین دعوی بعد از صدور رأی مدارک جدیدی تحصیل نماید که مؤثر در رأی باشد می­تواند با ارائه مدرک جدید از شعبه صادر کننده رأی تقاضای رسیدگی نماید؛ به این درخواست اعاده دادرسی گفته می­شود.
2.  در صورتیکه رئیس دیوان یا رئیس قوه قضائیه آراء دیوان را واجد اشتباه بین شرعی یا قانونی تشخیص دهد موضوع را جهت بررسی و رسیدگی به شعبه تشخیص ارجاع می­دهد و شعبه مزبور در صورت وارد دانستن اشکال اقدام به نقض رأی می­نماید؛ به این درخواست، اعمال ماده ۱۸گفته می­شود.
3.  در صورتیکه حداقل دو قاضی از سه قاضی صادر کننده رأی متوجه اشتباه شکلی یا ماهوی در رسیدگی خود شوند می­توانند موضوع را جهت ارجاع به شعبه تشخیص به رئیس دیوان گزارش دهند؛ به این درخواست اعمال ماده ۱۶گفته می­شود.
4.  اعتراض ثالث که وفق مقررات آئین دادرسی مدنی به عمل آید.

احکام قطعی دیوان چگونه اجرا می­شود؟

•  سازمانها و ادارات مکلفند پس از صدور رأی دائر بر محکومیت اداره طرف شکایت فوراً نسبت به اجرای آن اقدام نمایند چنانچه رأی صادره از شعبه در قالب دستور موقت بوده و مأموران و ادارات طرف شکایت پس از ابلاغ دستور موقت از اجرای آن خودداری کنند شعبه صادرکننده دستور موقت متخلف را به انفصال موقت از شغل به مدت شش ماه تا یک سال و جبران خسارت وارده محکوم می­نماید.

هرگاه دستگاه های دولتی از اجرای رأی هیئت عمومی دیوان استنکاف نمایند، چه ضمانت اجرائی پیش­بینی شده است؟

•  چنانچه دستگاه­های دولتی پس از انتشار رأی هیأت عمومی دیوان در روزنامه رسمی کشور از اجرای آن استنکاف نمایند به تقاضای ذی­نفع یا رئیس دیوان و با حکم یکی از شعب دیوان مستنکف به انفصال موقت از خدمات دولتی از سه ماه تا یکسال و یا پرداخت جزای نقدی از یک میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال و جبران خسارت وارده محکوم می­شود.

در صورت استنکاف از حکم شعبه دیوان چه ضمانت اجرائی پیش­بینی شده است؟

•  در صورت استنکاف شخص یا مرجع محکوم علیه از اجرای رأی شعبه صادرکننده رأی به درخواست محکوم­له موضوع را به رئیس دیوان یا معاون او جهت ارجاع به یکی از دادرسان واحد اجرای احکام گزارش می­نماید و دادرس مذکور از طریق احضار مسوول مربوطه و اخذ تعهد بر اجرای احکام یا جلب رضایت محکوم له در مدت معین دستور توقیف حساب بانکی محکوم علیه و برداشت از آن به میزان مبلغ محکوم به در صورتیکه حکم یکسال پس از ابلاغ اجرا نشده باشد. دستور توقیف و ضبط اموال شخص متخلف به درخواست ذی نفع وفق مقررات قانون آئین دادرسی مدنی دستور ابطال اسناد یا تصمیمات اتخاذ شده مغایر با رأی دیوان اقدام به اجرای رأی می­نماید و چنانچه موضوع رأی از طرق فوق اجرا نشد و دستگاه اداری محکوم علیه از اجرای رأی استنکاف نمود، با رأی شعبه رسیدگی کننده مستنکف به انفصال موقت از خدمات دولتی تا پنج سال و جبران خسارت وارده محکوم می­‌شود، و رأی صادره ظرف ۲۰روز از ترایخ قابل اعتراض در شعبه تشخیص دیوان می­باشد.

 مدارک عمومی و شیوه تقدیم دادخواست به دیوان عدالت اداری

 مدارک عمومی و شیوه تقدیم دادخواست به دیوان عدالت اداری

بر اساس مطالب منتشره در سایت رسمی دیوان عدالت اداری کشور
http://divan-edalat.ir

مدارک عمومی جهت تشکیل پرونده در دیوان عدالت اداری

1.  تهیه فرم دادخواست مخصوص دیوان عدالت اداری از باجه های پست
2. تکمیل فرم دادخواست شامل نام و نام خانوادگی شاکی – نام پدر – شغل آدرس دقیق – وکیل دادگستری(در صورت دارا بودن) – طرف شکایت – موضوع شکایت و خواسته (خواسته باید به صورت صریح و خوانا نوشته شود)
3. دادخواست و کلیه مدارک و ضمائم پیوستی باید به تعداد طرف شکایت بعلاوه یک نسخه باشد.
4.  الصاق و ابطال ۵۰۰۰ ریال تمبر دادگستری روی صفحه اول دادخواست
5.  الصاق و ابطال ۲۰۰ ریال تمبر روی هر یک از مدارک پیوستی(مدارک مصدق شده)
6.  کپی از شناسنامه یا کارت ملی یا گواهینامه یا گذرنامه
7.  در صورتی که شاکی شرکت یا کارگاه تولیدی یا مغازه دار است، ارائه آگهی ثبت شرکتها در روزنامه رسمی و آخرین تغییرات آن برای شرکت ها و پروانه تولیدی معتبر برای کارگاهها و پروانه کسب معتبر برای کسبه الزامی است. در صورت عدم درج آگهی ثبت در روزنامه رسمی ارائه اساسنامه برای موسسات و نهادهای خصوصی الزامی است.
8. در صورتی که دادخواست دهنده نماینده قهری یا قانونی باشد، باید رونوشت یا تصویر گواهی شده سندی که اثبات کننده سمت نماینده است ضمیمه شود.

تذکر۱: در صورتی که شاکی خواسته های متعدد و غیر مرتبط داشته باشد باید هر خواسته در دادخواست جداگانه تنظیم گردد.

تذکر۲: اشخاص متعدد، شکایت های خود را که موضوع، منشا و مبنای مختلف دارد، باید در دادخواست های جداگانه مطرح نمایند.

تذکر۳: کلیه مدارک و ضمائم قبل از تحویل تفکیک و هر دسته پیوست یک برگ دادخواست گردد.

مدارک لازم جهت ارائه دادخواست به طرفیت شهرداری ها

1.  ارائه آراء کمیسیون ماده صد(بدوی و تجدیدنظر)
2.  ارائه گواهی قطعیت رای در مورد رای کمیسیون بدوی ماده صد که به آن اعتراض نشده باشد.
3.  ارائه تصویر مصدق تمام صفحات سند مالکیت(نقل و انتقالات سند)

توجه: در سایر شکایات به طرفیت شهرداری باید رای صادر توسط شهرداری یا کمیسیون مربوط مانند کمیسیون ماده ۷۷ ضمیمه شود.

مدارک لازم جهت ارائه دادخواست به طرفیت آموزش و پرورش

1.  در مورد دادخواست هزینه سفر:ارائه حکم ورودی و خروجی شاکی از محل خدمت
2.  در مورد اخراج از محل کار: حکم اخراجی یا ابلاغیه رای به همراه حکم کارگزینی
3.  در مورد دادخواست تبدیل وضعیت استخدامی: حکم کارگزینی فعلی شاکی نیز باید پیوست دادخواست شود

تذکر: ارائه فیش حقوقی به همراه حکم کارگزینی الزامی است

مدارک لازم جهت ارائه دادخواست به طرفیت اداره کار و امور اجتماعی

1.  ارائه آراء هیاتهای تشخیص و حل اختلافات.
2.  در صورتی که آراء هیاتهای تشخیص و حل اختلاف علیه شرکت یا کارگاه تولیدی یا کسبه صادر شده باشد، ارائه روزنامه رسمی با آخرین تغییرات برای شرکت ها و پروانه
3.  اشتغال یا تولیدی معتبر برای کارگاهها و پروانه کسب معتبر برای کسبه الزامی است

در صورتی که رای هیات تشخیص به علت عدم اعتراض قطعی شده باشد ارائه گواهی قطعیت رای مذکور الزامی است

مدارک لازم جهت ارائه دادخواست به طرفیت سازمان تامین اجتماعی

•  درخواست سنوات بازنشستگی:

1.  حکم بازنشستگی
2.   مدارک پرداخت حق بیمه
3.   تصویر صفحه اول دفترچه بیمه

• عدم احتساب حق بیمه در سازمان تامین اجتماعی:

1.  ارائه رای اداره کار، در صورتی که شاکی در شرکت های خصوصی شاغل بوده است
2.  ارائه حکم کارگزینی در صورتی که شاکی در استخدام کشوری بوده است
3.  ارائه مدارک پرداخت حق بیمه

•  درخواست مستمری از کارافتادگی:

1. ۱- ارائه آراء کمیسیون های پزشکی اعم از بدوی و تجدیدنظر
2. ۲- مدارک پرداخت حق بیمه
3. ۳- مدارک کارگزینی

•  درخواست برقراری مستمری توسط وراث:

1.  گواهی انحصار وراثت
2.  مدارک پرداخت حق بیمه توسط متوفی

•  درخواست برقراری مستمری قطع شده وراث:

1.  مدارک پرداخت حق بیمه
2. – ارائه فیش حقوقی قبل از قطع مستمری
3.  گواهی انحصار وراثت

مدارک لازم جهت اعتراض به آرای هیئت های تخلفات اداری

1.  تصویر مصدق رای قطعی بدوی و تجدیدنظر
2.  مدارک استخدامی(احکام کارگزینی)
3.  مدارک شناسائی

توجه: نیروهای نظامی و انتظامی در خصوص اعتراض به اخراج، باید حکم اخراجی یا ابلاغیه حکم را به همراه حکم کارگزینی پیوست دادخواست نمایند.

مدارک لازم برای سایر موارد

1.  تعزیرات حکومتی: آرا بدوی و تجدیدنظر
2.  درخواست صدور حکم استخدامی از قراردادی یا پیمانی به رسمی: حکم کارگزینی – سایر مستندات
3.  اعتراض به آراء هیات های گزینش: آراء بدوی و تجدیدنظر
4.  اعتراض قبول شدگان در آزمون استخدامی به عدم پذیرش آنان: آگهی استخدام – مدارک شرکت در آزمون و قبولی در آن
5.  شکایات علیه سازمان بازنشستگی کشوری: حکم بازنشستگی – سایر مستندات
6.  اعتراض پرسنل نیروهای نظامی و انتظامی به اخراج آنان: مدارک استخدامی – رای اخراج
7.  درخواست نیروهای نظامی و انتظامی برای مشاغل سخت و زیان آور:حکم کارگزینی که در آن شغل یا تخصص شاکی قید شده باشد – مستندات استحقاق شاکی
8. درخواست نیروهای نظامی و انتظامی در خصوص اشعه:حکم کارگزینی که در آن شغل یا تخصص شاکی قید شده باشد-مستندات استحقاق شاکی
9.  اعتراض نیروهای نظامی و انتظامی به آرا کمیسیونهای اداری:آرای قطعی بدوی و تجدیدنظر-حکم کارگزینی که در آن رای کمیسیون مربوطه قید شده باشد – مستندات مورد شکایت
10.  درخواست اعاده به خدمت نیروهای نظامی و انتظامی: مدارک مربوط به علت قطع رابطه استخدامی – سایر مستندات
11.  گمرک:اظهارنامه – ضمانت نامه بانکی – سایر مدارک و مستندات
12.  کمیسیون ماده۹۹ استانداری‌ها: رای کمیسیون – سند مالکیت
13.  کمیسیون ماده ۲ استانداری‌ها:رای کمیسیون – مدارک پزشکی – سایر مستندات
14.  سازمان سنجش آموزش کشور:آگهی آزمون – مدارک شرکت در آزمون و قبولی در آن – سایر مستندات
15.  اقدامات دانشگاه‌ها در خصوص عدم پذیرش قبول شدگان در مقاطع بالاتر از کارشناسی:آگهی آزمون – مدارک شرکت در آزمون و قبولی در آن
16.  اداره منابع طبیعی: تصمیمات یا آراء قطعی صادره: مدارک مالکیت – سایر مستندات
17.  اعتراض به آراء کمیسیونهای مالیاتی: آرای قطعی بدوی و تجدیدنظر – سایر مستندات
18.  اعتراض به آراء کمیسیون نظارت و هیئت عالی نظارت – مدارک مربوط به عضویت – سایر مدارک
19.  اعتراض به تصمیمات کمیسیون تغییر کاربری اراضی در طرح های هادی روستایی مصوب سال ۱۳۷۱:مصوبه کمیسیون – اسناد مالکیت – سایر مستندت
20.  اعتراض به نظر کمیسیون موضوع قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها در خارج از محدوده قانونی شهر و شهرک ها:
    رای کمیسیون – مدارک مالکیت – سایر مستندات
21.  قانون توزیع عادلانه آب:الف) اعتراض به نظر کمیسیون رسیدگی به صدور پروانه حفر چاه و قنات و مسائل حریمی:نظر کمیسیون – مدارک مالکیت – مستندات
22.  ۲۲- اعتراض به آراء کمیته فنی موضوع آئین نامه نظارت بر تاسیس و فعالیت های دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی در مورد تخلفات دفاتر مذکور:رای کمیته فنی – پروانه – سایر مستندات
23. ۲۳- اعتراض به نظر کمیسیون درجه بندی و تغییر درجه تاسیسات ایرانگرد و جهانگردی:
    آراء کمیسیون های بدوی و تجدیدنظر – پروانه مهمان خانه یا مهمان سرا – رای کمیسیون – مدارک استخدامی – سایر مستندات
24. ۲۴- کمیسیون ماده ۱۶ رسیدگی به شکایات جانبازان:رای کمیسیون – مدارک استخدامی – سایر مستندات
25. اعتراض به نظر هیات های سه نفری موضوع مادتین ۱۹و۲۰:رای هیات سه نفری – رای هیات پنج نفری – اسناد مالکیت – مستندات داشتن حقابه
26.  اعتراض به اعلام بستر و حریم رودخانه و نهر(طبیعی و سنتی) و سیل و مرداب و برکه طبیعی:آگهی مربوط – نظر کمیسیون ماده ۴ آئین نامه – مدارک مالکیت – سایر مستندات

توضیح: تصمیمات کمیسیون ماده(۵۶) قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و منابع طبیعی و اصلاحات بعدی آن منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها قابل اعتراض دردیوان عدالت اداری است.

تذکر: در موارد فوق علاوه بر مدارک و مستندات مرقوم، رعایت شرایط عمومی جهت تشکیل پرونده ضروری است.

شیوه تقدیم دادخواست به دیوان عدالت اداری بزبان ساده

علی القاعده هر رشته و علمی اصطلاحات و کلمات مخصوص بخود را دارد که بین کارشناس آن رشته متداول و معلوم است مفهوم دقیق آنرا می‌فهمند اما کسانیکه سروکاری با آن رشته ندارند اطلاعاتی از معنای دقیق آن واژه ها ندارند و در نتیجه زمانی که به انجام آن کار نیاز پیدا می‌کنند ممکن است دچار اشتباه یا مشکلاتی شوند که ضروری است برای حل آن به کارشناس مربوطه مراجعه نمایند . رشته حقوق هر چند مانند هرشته تخصصی دیگری اصطلاحات و دقائق و ظرائف ویژه خود را دارد اما بیش از رشته های دیگر مورد نیاز و استفاده همگان قرار می گیرد و در نتیجه مردم به‌هنگام رجوع به دادگستری و بخشهای مختلف قوه قضائیه ناگزیر دچار دشواری‌هایی می شوند که اگر برخی مطالبات را در ابتدای کار می دانستند و به آن عمل می کردند هم دستگاه قضائی کشور دچار تراکم و اطاله دادرسی می شد و هم از اتلاف وقت و عمر آنها پیشگیری می گردید و زودتر به نتیجه مطلوب میرسیدند
از این‌رو به‌منظور حل این معضل سعی شده است که در این مقاله بزبان ساده و غیر تخصصی و بقول معروف همه کس فهم اموری را که برای دادخواست دادن به دیوان عدالت اداری لازم است برشته تحریر درآید تا مورد بهره برداری مراجعان محترم قرار گیرد و کوشش شده است تا مواردی‌که لازم به استناد یا اشاره به مواد قانونی است با ذکر آن در زیرنویس آورده شود تا مطالعه کننده بتواند بطور هموار و بدون نشیب و فراز مقاله را با آرامش مطالعه نماید و مطلب را به‌ذهن بسپارد و در عمل از آن آگاهی پیدا نماید . و چنانچه نیازی به اطلاع از مفاد ماده قانونی بود یا رجوع به متن قانون یا آئین‌نامه از آن آگاهی پیدا نماید .

نحوه تنظیم دادخواست مخصوص دیوان عدالت اداری

دادخواست دیوان عدالت اداری برگه ای چاپی است که میتوان آنرا از باجه ها و ادارات پست در سراسر کشور خریداری نموده . (۱) قیمت هر برگه آن ۲۵۰ ریال است . در قسمت فوقانی آن جدولی دارد که عناوین خانه های آن مشخص است و خانه های جدول بایستی بدقت و با خط خوانا و بدون قلم خوردگی پر شود . نام و نام خانوادگی و مشخصات فردی واضح نوشته شود . در قسمت اقامتگاه حتماً بایستی نشانی روشن و آشکار نوشته شده نام شهر – میدان – خیابان- کوچه و شماره پلاک منزل ذکر گردد. شماره پلاک منزل یا نمره کاشی باید دقیق باشد بطوری‌که بین اعدادی مثل ۲ و ۳ یا ۰ و ۵ یا ۴ و ۶ اشتباه نشود .

مشخصات طرف شکایت و نام دستگاه یا اداره بایستی دقیق باشد و نکته بسیار مهم دیگر ستون و یا راده ای است که موضوع شکایت و خواسته در آن نوشته می‌شود باید سعی نمود که موضوع شکایت و خواسته بسیار واضح و صریح و آشکارا و در عین حال کوتاه نوشته شود بصورتیکه خواننده براحتی مقصود ما را از تحریر خواسته دریابد بخاطر داشته باشید که برگه دادخواست پس از تنظیم توسط افراد متعددی مورد بررسی قرار میگیرد مثل کارکنان دبیرخانه – متصدیان امور دفتری دادگاه ، قضات شعب – ماموران نیروی انتظامی – ماموران پست و هر کدام به‌فراخور وظایف خود اقداماتی روی آن انجام میدهند از این رو صراحت و تمیزی و روشن بودن نوشته ها در تسریع کار شما بسیار موثر و مفید است .

شرح شکایت و دلایل مستندات را در متن دادخواست که با خطوط نقطه چین مشخص شده بایستی نوشت از نوشتن مفصل و طولانی حتماً اجتناب نمایید . کوشش کنید که مطالب چکیده و کوتاه و رساننده منظور و مقصود شما از شکایت باشد بطوریکه خواننده مطلب را براحتی بگیرد و اظهارات شما اجمال و ابهام نداشته باشد در اینجا مجدداً توصیه می شود که اگر متن دادخواست را بادست می نویسید حتماً نوشته شما تمیز و عاری از خط خوردگی و غلط باشد اگر نیاز هست که از لغتی و کلمه ای استفاده نمائید که احیاناً املاء یا معنای آنرا نمیدانید به کتاب مراجعه کنید یا از اشخاص مطلع بپرسید و چنانچه مایل هستید که مطالب مندرج در دادخواست خود را تایپ نمائید ضروریست که پس از تایپ شدن مجدداً متن دادخواست و نوشته خود را بخوانید و اگر کلمه ای نادرست ماشین شده آنرا تصحیح نمائید .

ماده ۲۱ قانون دیوان و تبصره های ذیل آن

در انتها شکایت کننده بایستی امضاء نماید یا انگشت بزند (۱) امضاء یا اثر انگشت شاکی یا نماینده قانونی او بایستی بوسیله دفتر شعب دیوان یا دفتر یکی از دادگاهها یا دفتر اسناد رسمی یا شورای محلی یا یکی از ادارات دولتی یا نهادهای انقلاب اسلامی و درمورد کسانیکه در خارج از ایران هستند توسط مامورین کنسولی دولت جمهوری اسلامی ایران گواهی شود .

مستندات تصویر و فتوکپی مدارک هم بایستی بنحوی تهیه و تصویر برداری شود که روشن و خوانا باشد که چشم کسانیکه بعداً بایستی پرونده را بررسی و روی آن تصمیم گیری کنند آزار ندهد و مطلب براحتی قابل برداشت باشد . تمام مستندات بایستی برابر اصل یا با صطلاح <<مصدق>> شود .

تعداد برگه های دادخواست و هزینه آن

تعداد برگه های دادخواست طبق مقررات دیوان بشماره طرف شکایت باضافه یک نسخه اضافی خواهد بود یعنی فی المثل اگر طرف شکایت دو اداره یا دو مامور هستند (از اقدام دو مامور شکایت شده) ۳ نسخه دادخواست بایستی تنظیم شود .

رونوشت ها و فتوکپی ها ضمیمه بآن نیز بهمان تعداد . توصیه می شود که برای پیگیری بهتر کار خود از دادخواستها و ضمائم آن تصویر و فتوکپی تهیه نموده برای خود در منزل عیناً پرونده ای تشکیل دهید تا مراحل دادرسی را بتوانید دنبال نمائید .

هزینه ابطال تمبر و دادرسی در دیوان ۵۰/۰۰۰ ریال ( پنج هزار تومان ) و در مرحله تشخیص ۱۰۰/۰۰ریال ( ده هزار تومان ) است . (۲)

در اینجا قابل توضیح است که برگه های رسمی دادخواست دیوان با برگه های درخواست که قریباً طراحی و در اختیار شاکیان قرار خواهد گرفت متفاوت است . برگه های دادخواست هزینه دادرسی و ابطال تمبر همانگونه که فاقاً اشاره شد دارد ولی برگه های درخواست که مخصوص شکایت به هیئت عمومی دیوان است رایگان می باشد هزینه دادرسی ندارد .

ماده ۲۱ قانون دیوان عدالت اداری

ماده ۱ آئین دادرسی دیوان عدالت اداری : (میگوید ، رسیدگی در دیوان محتاج به تقدیم دادخواست است … و اگر دادخواستی فاقد امضاء باشد رد میشود … |) و همچنین تبصره ۳ ذیل ماده ۲۱ قانون دیوان

تبصره ۲ ذیل ماده ۲۱ قانون دیوان ماده ۴۱ آئین دادرسی دیوان عدالت اداری

نحوه تقدیم دادخواست به دیوان

پس از اطمینان از صحیح پر کردن فرم دادخواست و ضمائم و پیوست ها و مستندات مورد لزوم به روشی که فوقاً ذکر شد به دو گونه میتوان اقدام نمود اگر در تهران و شهرستان های اطراف آن ساکن هستید وقت کافی دارید میسر است که به نشانی تهران ضلع جنوبی پارک شهر خیابان بهشت ساختمان شماره ۱ دیوان عدالت اداری مراجعه و دادخواست و ضمائم آن را به دبیرخانه تسلیم و شماره کلاسه عمومی رایانه ای دریافت نمایند در غیر اینصورت می توانید چه در تهران و چه در شهرستان ها دادخواست و ضمائم آنرا بوسیله پست سفارشی به نشانی دبیرخانه دیوان عدالت اداری که مذکور گردید با اخذ رسید از پست ارسال نمائید .

کسانیکه شخصاً بدبیرخانه دیوان مراجعه می نمایند شماره کلاسه عمومی رایانه ای تاریخدار از سوی دبیرخانه به آنها تسلیم می شود که بایستی شماره مذکور را حفظ نمایند و روی پرونده شخصی خود در منزل که گفته شد یادداشت کنند بعداً پرونده به دشعبه رسیدگی کننده ارسال ( ارجاع ) میشود که کلاسه شعبه مربوطه به آن داده شده و تا پایان فرایند و مراحل رسیدگی قضائی آن کلاسه ( یعنی شماره پرونده قضائی ) همراه پرنده خواهد بود و این کلاسه اصلی است . شماره کلاسه یک شماره ۳ رقمی است که هر قسمت آن مفهوم متعلق بخود را دارد یعنی از سمت چپ شماره اول به معنای ردیف یا کلاسه پرونده شماره دوم نمره شعبه مربوطه و شماره سوم نمایانگر سال تقدیم دادخواست است مثلاً ۸۲/۷/۱۷۳۲ یعنی پرونده شماره ۱۷۳۲ که در شعبه هفتم در سال ۱۳۸۲ اقامه شده که برخی اوقات بصورت کسری هم نوشته می‌شود به این صورت.

نکته دیگر درخواست صدور دستور موقت است چنانچه خواهان ( شاکی پرونده ) از رای کمیسیون یا هیئتی شکایت داشته باشد و بر این ادعا باشد که اجرای آن رای باعث ورود خسارت و زیان به او شده بطوری که جبران آن در آینده برای وی باسانی ممکن نیست میتواند در ضمن شکایت اصلی خود یا پس از آن موضوع صدور دستور موقت را نیز بخواهد دستور موقت یک نوع قرار یا تصمیم موقتی دادگاه است که باصطلاح قاطع یا حل وفصل کننده نهائی دعوا نیست بلکه تا رسیدگی ماهوی یا اصلی بدعوی اعتبار دارد و باصدور دادنامه یا در صورت تشخیص قاضی شعبه اعتبارش از بین میرود اما فایده اش اینست که از اجرای آراء مورد اعتراض کمیسیونها و یا هیئت ها موقتاً جلوگیری می کند و احیاناً مانع وارد آمدن خسارت به شاکی می گردد پس بخاطر داشته باشید که درخواست صدور دستور موقت بایستی ضمن تقدیم دادخواست باشد ( یعنی درراده یا ستون خواسته میتوان تقاضای صدور موقت را هم نوشت یا پس از آن در صورتیکه موجبات تقاضای دستور موقت پدید آمده باشد .(۱)

ماده ۱۵ قانون دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۸۵
ماده ۷- آئین دادرسی دیوان عدالت اداری
ماده ۸- آئین دادرسی دیوان عدالت اداری

موضوع وکالت و سمت در دعاوی مطروحه

بموجب مقررات جدید دیوان عدالت شاکی می تواند به وکلای دادگستری نمایندگی بدهد و بایستی در وکالتنامه رسمی آنها حتماً حدود اختیارات آنها ، زمان و مدت وکالت و موضوع وکالت در طرح شکایت در دیوان عدالت اداری و یا پیگیری آن ، وکالت در پس گرفتن شکایت یا انصراف از شکایت بروشنی و شفافیت کامل آمده باشد .

همچنین کسانیکه بعنوان وکیل ، نماینده قانونی ، ولی ، وصی ، قیم یا مدیر عامل شرکت بخش خصوصی شخص ثالث میخواهند اقامه دعوی نمایند بایستی حتماً مدارک نشاندهنده سمت خود را بصورت مصدق بضمیمه دادخواست ارسال نمایند .

ماده – ۲۳ قانون دیوان عدالت اداری مصوب۱۳۸۵

برگرفته از سایت :پایگاه اطلاع رسانی دیوان عدالت اداری